NTA biedt duiding met (fundamenteel) onderzoek en stelt regelmatig rapporten samen over actuele maatschappelijke thema’s. Enkele rapporten delen wij met een breder publiek en zijn te vinden op deze pagina.
Indien u vragen heeft over een publicatie of een van onze diensten, verzoeken wij u contact op te nemen met middels het contact formulier.
Publicatie november 2024
De werking van woorden als wapen - 2024
‘De werking van woorden als wapen’ behandelt de groeiende verruwing van het publieke debat in Nederland, waarbij de ondergrens van acceptabele uitspraken over minderheden zoals transgender personen, joden en moslims lijkt gedaald. In doorlopend onderzoek van NTA naar deze fenomenen worden steeds vaker, steeds breder en steeds explicietere demoniserende
dynamieken zichtbaar. Demoniserende dynamieken (zoals wij-zij dynamieken, tot Ander maken, ontmenselijken, demoniseren) bedreigen niet alleen het levensgeluk van geraakte doelgroepen, maar ook de democratische samenleving. Daarom bespiegelt deze publicatie dit fenomeen overkoepelend, waarbij het als casestudy drie doelwitgroepen beschouwt. Deze drie doelwitgroepen zijn ondanks hun kleine omvang sterk oververtegenwoordigd in discriminatiecijfers.
Er zijn overeenkomsten in de toenemende zorgelijke cijfers in relatie tot deze drie groepen, maar ook in hoe woorden als wapen tegen deze groepen gebruikt worden. Ongeacht de doelgroep is de werking van demoniserende dynamieken hetzelfde. Het begint bij het verdelen van de samenleving in groepen, gevolgd door een overtuiging dat ‘de ander’ weinig deelt. Deze ander wordt menselijke complexiteit en waardigheid ontzegd. Als deze ontwikkeling verder escaleert, volgt er een proces waarbij ‘de ander’ als dreiging wordt neergezet. Het schetsen van een dreiging kan tot gevolg hebben dat mensen deze dreiging willen bestrijden; met als uiterste consequentie geweldslegitimatie.
Elke normalisering van demoniserende dynamieken vermindert de maatschappelijke weerstand tegen discriminatie. Kennis van de werking van demoniserende dynamieken en ook het kunnen signaleren van demoniserende dynamieken vergroot de weerbaarheid van de maatschappij tegen discriminatie. Deze publicatie heeft als doel om de lezer kennis, inzicht en woorden te geven waarmee de lezer zich kan mengen in ons verruwende publieke debat, als nuancerende factor.
Publicatie September 2024
Fenomeenanalyse gemeente Gouda - 2024
NTA heeft in 2024 in Gouda een fenomeenanalyse uitgevoerd naar extremisme en andere ontwikkelingen die in een gevaar kunnen vormen voor de samenleving. De resultaten zijn openbaar en gedeeld met de gemeenteraad. De centrale vraag was:
Conclusies
In Gouda bewegen de personen en groeperingen binnen de fenomenen zich binnen de democratische grenzen voor wat betreft handelingen. Wel zijn er extremistische narratieven gevonden, die duiden op de aanwezigheid van extremistisch gedachtengoed. Ook lijkt er sprake van een verharding, in elk geval bij demonstratietechnieken van milieuactivisme. Het (ervaren) racisme en de (ervaren) discriminatie, de (online) meningsvorming en uitingen over het Israël-Palestinaconflict, de (online) uitingen en meningsvorming over asiel en migratie en het afnemende vertrouwen in de overheid kunnen een voedingsbodem zijn voor anti-overheidssentimenten, polarisatie en radicalisering.
Landelijk beeld
Daarmee past Gouda in het beeld van de landelijke trends. Ten eerste is er de opkomst en/of groei van fenomenen (rechts-extremisme, anti-institutioneel extremisme, milieu-extremisme et cetera). Deze fenomenen vormen een dreiging voor de democratische rechtsorde en vergroten de tendensen van polarisatie tussen bevolkingsgroepen. Ten tweede is het fenomeen gewelddadig salafisme van gedaante veranderd: deze vorm is minder zichtbaar in de publieke ruimte en beweegt zich vooral in besloten online ruimtes.
Adviezen
NTA geeft de gemeente Gouda een aantal adviezen. De belangrijkste zijn: wees genuanceerd in de duiding, houd zicht op de online-ontwikkelingen (met in achtneming van de wettelijke grenzen), investeer in weerbaarheid van de jeugd, zorg voor een brede preventieve aanpak en versterk en train het signaleringsnetwerk.
Onderzoek
Bij het onderzoek heeft NTA gebruik gemaakt van open bronnen (websites, fora, sociale media), literatuur, media, overheidsstukken en overige documenten die openbaar toegankelijk zijn. Daarnaast is er veldwerkonderzoek verricht, bestaande uit straatbeeldonderzoek (stickers, posters en graffiti in de openbare ruimte) en vijftien interviews met professionals in de lokale zorg- en veiligheidsketen.
Publicatie Januari 2024
Ideologische eilanden - De ’soevereinen’ en de eigen samenleving
In Nederland wonen ruim zeventien miljoen mensen. Onze democratische rechtsstaat heeft een geschiedenis van verschillende groepen, die met compromissen samen een weg weten te vinden om met elkaar te leven. In goede tijden hebben deze verschillende groepen altijd voor ogen gehouden dat samen blijven leven als een geheel, het hogere doel is. Echter, er zijn ook groepen die zich niet alleen niet langer aan willen sluiten bij de brede samenleving, maar er zelfs een vijandige houding tegenover zetten. Ze streven naar een ‘eigen samenleving’, of zelf een zogenaamde ‘parallelle samenleving’. Dit is een samenlevingsvorm die niet binnen maar naast de samenleving bestaat.
Het afscheiden van de rest van de samenleving kan ook letterlijk: Nederlandse gemeentelijke én nationale overheidsorganen die belast zijn met financiële aangelegenheden krijgen brieven binnen van burgers die zich bv. willen ‘uitschrijven’. Het zijn brieven van ‘de soevereinen’ en ‘mensen van vlees en bloed’. Steeds vaker ontvangt NTA signalen dat o.a. gemeenten en sociaal werkers te maken krijgen met ‘soevereine’ brieven vol verwarrende taal over soevereiniteit.
In deze publicatie neemt NTA u mee in de achtergronden, de kenmerken en het gedachtegoed van deze steeds meer zichtbaar wordende soevereine beweging.
Publicatie Februari 2022
De aantrekkingskracht van Afghanistan op foreign fighters
Hoe groot is de kans dat Nederlanders naar Afghanistan trekken om er te vechten, zoals dat in Syrië gebeurde? En voor wie zouden ze willen vechten? NTA heeft er onderzoek naar gedaan.
De taliban is een organisatie die primair op Afghanistan is gericht. De taliban is moeilijk toegankelijk voor mensen die niet tot de Pashtun-etniciteit behoren, ook geografisch. Bovendien is bijvoorbeeld Syrië een prominentere locatie in de islamitische leer over het einde der tijden. De organisatie is voor foreign fighters dan ook minder aantrekkelijk.
Toch heeft Afghanistan een belangrijke plek in het historische bewustzijn van extremisten met een islamitische achtergrond: door de aanslagen van 9/11, Osama Bin Laden en de trainingskampen. Daarnaast is de aantrekkingskracht van het Afghaanse strijdtoneel mogelijk versterkt door de val van de Afghaanse centrale overheid en het beeld dat het Westen en de Verenigde Staten hier verslagen zijn. De val van de staat en de terugtrekking van de troepen zou voor meer ‘poreuze’ grenzen kunnen zorgen, waar foreign fighters gebruik van kunnen maken.
Ze zouden zich niet alleen kunnen aansluiten bij de taliban, maar mogelijk ook bij andere extremistische organisaties die actief zijn in Afghanistan. De meest notoire zijn Al Qaida en ISIS. Bij die laatste organisatie moet gedacht worden aan de Islamitische Staat in de Khorasan Provincie (ISKP). Dat is de Afghaanse/Pakistaanse tak van ISIS en werd in 2015 opgericht door ontevreden strijders van de taliban en Al Qaida. ISKP claimt de ‘zuivere’ islam aan te hangen en daarmee superieur te zijn aan de ideologie van de taliban.
Publicatie Januari 2022
Tussen ideologie en psycho pathologie
Extremistische delinquenten met psychische problemen
Hoe moeten we omgaan met extremistische delinquenten met psychische problemen? Hoe moeten we hun (gewelddadig) gedrag interpreteren? En welke gevolgen heeft dit voor de strafrechtelijke opvolging, bejegening, begeleiding en nazorg van deze personen? NTA schreef in samenwerking met Universiteit van Amsterdam en Dienst Justitiële Instellingen een artikel over het belang van specialistisch en methodisch risicomanagement bij extremisme en psychopathologie.
Welke rol speelt ideologie en pathologie in een radicaliseringsproces en bij mogelijk extremistisch geweld? Onderzoek laat zien dat een psychische stoornis op zichzelf geen verklaring of voorspeller is voor extremisme. Persoonlijke drijfveren en context kunnen net zo goed relevant zijn. Het interpreteren van gewelddadig extremisme waarbij er sprake is van psychopathologie is een complexe aangelegenheid.
Huidige praktijk
In de praktijk zijn er verschillende overlegstructuren waar casuïstiek gerelateerd aan radicalisering en extremisme wordt beoordeeld en opgevolgd vanuit verschillende perspectieven. Dit leidt niet altijd tot consensus over risicofactoren en de meest passende aanpak. Ook is specialistische kennis en ervaring niet altijd aanwezig. Ideologische geweldslegitimatie kan daardoor onterecht gemist worden.
De duiding van casuïstiek heeft daarnaast verstrekkende gevolgen voor strafrechtelijke opvolging, bejegening, begeleiding en nazorg. Psychopathologie kan tot strafvermindering leiden, een bewezen terroristisch oogmerk kan een strafverzwarend effect hebben. Terrorisme-veroordeelden worden anders begeleid en langer opgevolgd.
Obstakels duiding ideologische risico’s
Een aantal obstakels belemmert de duiding van ideologische risico’s. Er spelen dilemma’s over informatie-uitwisseling en de samenwerking tussen partners. Ook spelen maatschappelijke ideeën over extremisme een rol. Zo wordt links- en rechts-extremistische casuïstiek soms anders beoordeeld dan jihadistische casuïstiek. Daarnaast is er bij vrouwen en jongeren soms een bias. Ideologische drijfveren raken daardoor onterecht op de achtergrond.
Een methodische en gedegen duiding van extremistische delinquenten met psychische problemen is nodig. Gewelddadig extremisme en psychopathologie moeten ten behoeve van risicomanagement op gedegen wijze geïntegreerd worden.
Tussen ideologie en pathologie
Lees hier het volledige Nederlandstalige artikel en hier het (uitgebreidere) internationale artikel van NTA, Universiteit van Amsterdam en Dienst Justitiële Instellingen: Tussen ideologie en pathologie.
Publicatie Januari 2021
Radicale groepen en Corona
Extreemrechtse groeperingen grijpen Corona aan om hun wereldbeeld te illustreren dat de overheid de grote onderdrukker is. Dat leidt tot oproepen als ‘Breek de Lockdown’ en ‘Onze overheid is de echte ziekte’. Extreemlinks ziet in de crisis het bewijs dat de zwakkeren niet worden beschermd. NTA doet langdurig onderzoek naar dit soort radicale ideeën en komt met een update.
Publicatie Januari 2021
Complotdenken in Corona-tijd
NTA deed onderzoek naar het complotdenken in Corona-tijd. Waar komen die denkbeelden vandaan? Wie is er gevoelig voor? Hoe gevaarlijk is het complotdenken? NTA analyseerde het probleem. Bedoeld om professionals te helpen om het wereldbeeld van complotdenkers beter te begrijpen en de gevaren ervan te onderkennen.
Publicatie Januari 2021
Beter vandaag dan morgen
Nieuwe vormen van rechts-extremisme. Extreem-rechtse ideeën onder jongeren,het komt steeds vaker in het nieuws. Websites en chat-groepen komen en gaan, maar het probleem blijft bestaan. NTA deed er onderzoek naar en geeft adviezen aan bestuurders en beleidsbepalers.
Publicatie Augustus 2020
Moskeeën in verandering
Moskeeën zijn vaak in het nieuws. Om uiteenlopende redenen. De ene keer wordt een moskee ervan verdacht een broedplaats te zijn voor radicalisering, de andere keer is een moskee doelwit van een gewelddadige actie. Moskeeën bepalen voor een groot deel het beeld over moslims en 'de islam' in Nederland.
Journalisten doen er onderzoek naar, politici hebben er al dan niet uitgesproken meningen over. NTA wilde weten wat er daadwerkelijk gebeurt in de Nederlandse moskeeën. Welke veranderingsprocessen vinden daar plaats? Bevorderen ze de maatschappelijke participatie of vormen ze juist een belemmering? En wat betekent dit voor moskeebezoekers? Dit onderzoek geeft antwoord op deze vragen.
Bekijk je liever een filmpje met daarin de belangrijkste uitkomsten, kijk dan hieronder!
Publicatie Augustus 2020
Meer samenwerking tussen overheid en moskee, maar nog veel wantrouwen
De belangrijkste uitkomsten van het onderzoek naar veranderingsprocessen in moskeeën zijn:
Veranderende rol van de moskee
Moskeebezoekers hebben behoefte aan een moskee die niet alleen een religieuze, maar ook steeds vaker een maatschappelijke functie vervult. Maatschappelijke betrokkenheid, het versterken van de sociale contacten en een andere visie op religieus onderwijs zijn dé thema’s waar moskeebesturen iets mee moeten.
Meer samenwerking tussen overheid en moskee
Op lokaal niveau ontstaat meer samenwerking tussen overheid en moskee. Toch is er van beide kanten nog veel wantrouwen. Dat vraagt om meer kennis en begrip, zowel van de overheid als het moskeebestuur.
Salafistische invloeden worden zichtbaarder
Salafistische invloeden in moskeeën zijn een constant gegeven. We kunnen niet stellen dat salafistische invloeden toenemen, maar wel dat ze zichtbaarder worden en zich verplaatsen naar andere moskeeën.
Publicatie Juni 2020
De Hazimi-beweging, een op takfir gebaseerde ideologie
Wat is de Hazimi-beweging? En hoe gevaarlijk zijn aanhangers van deze groepering? Ze veroordelen ISIS, maar zijn in hun opvattingen nog radicaler. NTA deed er in Nederland onderzoek naar en geeft advies aan instellingen die met aanhangers van deze beweging te maken krijgen.
Publicatie December 2019
Impact extreemrechts in gemeente Arnhem
In opdracht van de gemeente Arnhem is een beperkt onderzoek uitgevoerd naar de impact van extreemrechts in de gemeente Arnhem.
Publicatie Oktober 2018
Nieuwe generatie extreemrechts en haar online schaduw
Hoe ziet extreemrechts er vandaag de dag uit, hoe verhouden de verschillende groeperingen zich tot elkaar en welke ideologieën schuilen erachter? Waar ontmoeten leden elkaar, hoe communiceren zij en welke strategieën gebruiken zij om hun gedachtegoed en idealen te verspreiden? Welke nuances en kanttekeningen zijn hierbij te plaatsen?
